Ogorzelec

Nazwy wsi przed 1945r.:

1292 Dittersbach, 1547 Stadtlischen Dittersbach, 1816 Dittersbach stadtlisch, 1836 Schmiedeber-gisch Dittersbach, 1840 Stadtisch Dittersbach, 1945 Datowice, 1946 Ogorzelec.

Położenie Geograficzne

Dość duża wieś przemysłowo-rolniczym położona pomiędzy Rudawami Janowickimi na północy i północnym-zachodzie, a Wzgórzami Bramy Lubawskiej na południu i południowym-wschodzie. Jej luźno rozrzucone zabudowania ciągną się około 2,3 km wzdłuż górnego biegu Świdnika na wysokości ok. 570-640 m. Od zachodu teren wsi zamyka Przełęcz Kowarska, pod którą prowadzi tunelem linia kol. (obecnie nieczynna) z Kamiennej Góry do Kowar. Od północnego wschodu Ogorzelec graniczy bezpośrednio z Leszczyńcem, tworząc razem długi ciąg osadniczy.


Budowa Geologiczna

Okolice Ogorzelca charakteryzuje zróżnicowana budowa geologiczna, ponieważ pasma otaczające wieś należą do różnych formacji. Rudawy Janowickie zbudowane są w większości z metamorficznych skał osłony granitu karkonoskiego, głownie gnejsów (kowarskich}, a także z łupków łyszczykowych, natomiast Wzgórza Bramy Lubawskiej utworzone są z amfibolitów gnejsowych i gnejsów hornblendowych. Najciekawsze są wyrobiska i hałdy dawnej kopalni "Victoria", w której eksploatowano polimetaliczne złoże na kontakcie gnejsów i łupków łyszczykowych. Występują tu rzadkie minerały, między innymi: smółka uranowa i uranit, chalkopiryt, hematyt. piryt, galena, gummit, tobernit i fluoryt Z kolei w zboczu Zielonej Skały eksploatowane jest złoże amfibolitów. O. jest wsią przemysłowo-rolniczą, chociaż użytków rolnych jest tu stosunkowo niewiele. Ciągną się tylko od Przełęczy Kowarskiej w dół doliny Świdnika. Wzniesienia porastają lasy świerkowe i świerkowo-bukowe regla dolnego, drzewostany świerkowe są znacznie zniszczone w wyniku klęski ekologicznej. Na terenie wsi rosną 2 dęby szypułkowe (Ouercus robur) - pomniki przyrody o obwodach ok. 2,7 i 3,8 m oraz świerk zwyczajny {Picea excelsior) - również pomnik przyrody Ten ostatni rośnie koło dawnej stacji kolejowej.

Historia

Przyjmuje się, ze pierwsza wzmianka z 1292 r. wymienia wśród innych wsi w okolicy; także Ogorzelec. Zdaje się jednak, że chodziło tu o Jurkowice koło Lubawki, które przez długi czas nosiły taką samą nazwę w jęzzyku niemieckim Dopiero w XVIII w. dla rozróżnienia wprowadzono dodatek "Krzeszowskie" dla Jurkowic i "Miejskie" dla Ogorzelca Prawdopodobnie wówczas ostatnią wsią w dolinie Świdnika był Szarocin. przemawia za tym fakt, iż jeszcze długo potem szlak handlowy, zwany Starym Traktem Kamiennogórskim, prowadził przez Pisarzowice i Czarnów, a nie przez Przełęcz Kowarską. Można natomiast sądzić, że Ogorzelec mógł powstać najwcześniej po wojnach husyckich, a najprawdopodobniej dopiero w XVI w. Do czasów wojny 304 letniej należał do kowarskiego majątku hr. von Schaffgotscha. W okresie wojny wieś znacznie ucierpiała. W tym też czasie zmieniła właściciela został nim hr. von Tschernin. W 1649 r. okolice objęły bunty chłopskie. Najpierw wystąpili mieszkańcy Gruszkowa, a potem Leszczyńca i Ogorzelca Powodem były nadmierne obciążenia, szczególnie podwodami, ponieważ byli oni zobowiązani do dowożenia zboża do browaru w Kowarach. Potem wieś stała się własnością króla, a w 1747 r. kr. Fryderyk II sprzedał miastu szereg wsi, wśród nich Ogorzelec Od tego momentu do nazwy dodano określenie "stadtische".

W 1765 r. wartość majątku Kowar w Ogorzelcu szacowano na 9.073 talary, a mieszkało tu 12 kmieci, 49 zagrodników i 74 chałupników, wśród nich 20 rzemieślników. Była to więc duża wieś, związana z kopalniami i kuźnicami żelaza w Kowarach. Rozwinięte było też tkactwo chałupnicze. W 1785 r. była tu szkoła i 2 młyny wodne, a mieszkało 12 kmieci, 49 zagrodników i 49 chałupników. W XIX w. O. stał się również ośrodkiem górn. Działała tu kopalnia "Victoria", z której rudę przerabiano częściowo na miejscu, a cześć wożono do Kowar. Równocześnie rozwijało się tkactwo chałupnicze. W 1825 r. wieś liczyła już 112 domów, a było wolne sołectwo z gorzelnią, szkoła z nauczycielem, 2 młyny wodne i wapiennik. Jednak podstawę bytu ludności stanowiło tkactwo. Działały 84 krosna bawełniane i 24 lniane, była też tkalnia kreszu produkowano drelich na barwne sukno, sprzedawane między innymi, we Wrocławiu. Ponadto była wzorcownia sukna i perkalu, farbiarnia i magiel. Ciekawostką było, że mieszkało tu aż 16 bednarzy. W tym czasie Ogorzelec i Leszczyniec stanowiły praktycznie jedną wieś. Z tych względów w Ogorzelcu nigdy nie powstał kośćół, a mieszkańcy należeli zawsze do parafii w sąsiednim Leszczyńcu. W 1840 r. wymieniano jeszcze dodatkowo browar, liczba krosien wzrosła do 195. a miejscowy wapiennik zatrudniał 7 robotników i dawał 2.400 połkorców wapna rocznie. We wsi mieszkało wówczas 2 hurtowników płótna i 5 kramarzy.

Połowa XIX w. przyniosła upadek tkactwa chałupniczego, co wywołało kolejne rozruchy wśród chłopów, utrzymujących się głównie z tego rzemiosła. Objęły one też Ogorzelec. Dla poprawy sytuacji materialnej i dania zatrudnienia bezrobotnym tkaczom władze pruskie podjęły akcję budowy dróg. Przy budowie zatrudniano ludzi za wynagrodzeniem w postaci drobnej kwoty pieniędzy i bochenka chleba dziennie. Stąd drogi te zwano "Drogami Głodu" lub "Głodowymi Drogami". Taką właśnie drogę, wysadzaną jesionami, wybudowano w 1855 r. z Ogorzelca na Przełęcz Kowarską, gdzie istniała juz znana karczma. Wcześniej, bo przed spodziewaną wojną o sukcesję bawarską, 21:09.1779 r., wzniesiono na przełęczy i sąsiedniej Pliszce jakieś fortyfikacje ziemne. Od momentu budowy „Drogi Głodu" znaczenie utracił Stary Trakt Kamiennogórski i ruch zaczął odbywać się przez Przełęcz Kowarską. W 1871 r. w Ogorzelcu było 113 domów. Już wówczas było to znane letnisko, a w opisach z następnych lat można nawet spotkać określenie „górski kurort". Wkrótce po utworzeniu RGV powstał tu jego punkt informacyjny. Oprócz gospody na Przełęczy Kowarskiej, w samej wsi była gospoda z 12 miejscami noclegowymi.

Znaczenie Ogorzelca wzrosło po uruchomieniu w 1905 r. linii kol. łączącej Kamienną Górę, Marciszów i Sędzisław z Kowarami. Wymagało to przebicia tunelu o długości, 1.025 m pod Przełęczą Kowarską. Przyczyniło się to do wzrostu popularności Ogorzelca jako letniska, które w okresie międzywojennym należało do popularniejszych w tym rejonie. Było też dogodnym punktem wyjścia na wycieczki w Rudawy Janowickie, Karkonosze i Wzgórza Bramy Lubawskiej. Powstały tu następne gospody i pensjonaty. Po 1945 r. O. zachował charakter wsi przemysłowo-rolniczym, utracił natomiast charakter letniskowy, który zaczyna odzyskiwać dopiero w ostatnich latach, gdy pojawiły się nowe domy, przystosowane do przyjmowania gości. Nie wznowiła też wydobycia kopalnia „Wiktoria. Uruchomiono natomiast w Ogorzelcu na bazie dawnej zabudowy tkalni i kopalni zakład chemiczny W okresie eksploatacji kopalni uranu „Wolność" w Kowarach składowano tu jego odpady. Do 1970 r. istniał zakład wzbogacania siarki, dowożonej z Tarnobrzegu. Uzyskiwano różne jej postacie i odmiany, m. in. rafinowaną, krystaliczną, sublimowaną, strąconą, kek i siarkę chmielarską. Pozostałością tego zakładu jest duży osadnik, który rekultywowano do ostatnich lat. Przez pewien czas składowano na nim także odpady poflotacyjne z LGOM. W 1970 r. zakład zlikwidowano, a na jego miejscu „INCO" uruchomiło produkcję konserwantów do pap, lepików, rozpuszczalników do farb, klejów, dodatków do betonów, masy dylatacyjnej i in. wyrobów na bazie asfaltów. Ostatnio dokonano w zakładzie poważnych inwestycji ekologicznych ze względu na jego zagrożenie dla środowiska, a położony jest przecież pomiędzy parkiem narodowym i krajobrazowym. Od 1974 r. wznowiono eksploatację kamieniołomu amfibolitów w zboczu Zielonej Skały, który jest czynny okresowo; Niestety w 1987 r. ze względu na zły stan techniczny linii, a przede wszystkim tunelu, zawieszono ruch na linii kol. a potem ją zlikwidowano, co znacznie utrudniło turystom dotarcie w ten rejon. Dzięki przemianom wieś posiada w pełni ustabilizowaną sytuację ludnościową, należy do wyjątków w regionie, ponieważ nie tylko utrzymała liczbę ludności, ale nawet notuje niewielki jej przyrost.

Zabytki

Z zachowanych przykładów starego budownictwa można wymienić:

Fotografie

Ogorzelec Ogorzelec Ogorzelec Ogorzelec stacja kolejowa Stacja kolejowa Stacja kolejowa

Źródła